Hoe schrijf je een goed reflectieverslag?

Een reflectieverslag schrijven is vast iets wat je regelmatig moet doen als je een opleiding volgt of stage loopt. Je beschrijft in zo’n verslag een of meerdere waardevolle leermomenten en welke les je hieruit getrokken hebt.

Je reflecteert in reflectieverslagen dus een de situatie. Heb je nog geen idee hoe je een goede zelfreflectie kunt schrijven? We helpen je graag op weg met een heleboel tips voor het schrijven van een goed reflectieverslag!

Waarom reflecteren in een reflectieverslag?

Als je reflecteert, denk je bewust na over je eigen handelen. Het doel is om de achtergrond te snappen zodat je hiervan iets leert. Door dit vast te leggen in een reflectieverslag, kan dit een heleboel helderheid opleveren.

Hoewel de woorden vaak door elkaar gebruikt worden, is reflecteren iets anders dan evalueren. Bij dat laatste gaat het erom wat er gebeurde, wat er goed ging en wat je de volgende keer juist anders zou doen.

Reflectie gaat nog een stapje verder: je probeert dan ook de waaromvraag te beantwoorden. De reden hiervoor is dat je beter in staat bent je te ontwikkelen als je begrijpt waarom je op een bepaalde manier handelde. Een reflectieverslag helpt je om hiervan bewust te worden.

Reflectieverslagen als hulpmiddel

Omdat leermomenten vaak voorbij zijn voordat je er erg in hebt, is het goed om af en toe bewust de tijd voor reflectie te nemen. Een eenvoudige manier is bijvoorbeeld door regelmatig in de Vertellis Chapters te schrijven. Dit is een persoonlijke manier van reflecteren die je door krachtige vragen laat focussen op de dingen die er echt toe doen.

Scholen en cursusleiders maken vaak gebruik van een reflectieverslag om het leerproces bij te houden. Met zo’n verslag laat je zien wat je hebt geleerd, bijvoorbeeld na het voltooien van een opdracht of stage. Het wordt ook wel eens evaluatie- of procesverslag genoemd. 

Hoe schrijf je een reflectie?

Een zelfreflectie schrijven is niet makkelijk. Gelukkig zijn er wel methodes om je houvast te geven. Als je gebruik maakt van een goede structuur, kun je zelfreflectie tof, snel en simpel maken. 

Hoe reflectieverslagen er precies uit zien, is afhankelijk van je opleiding. Zorg dus altijd dat je weet of en welke specifieke eisen er zijn. Een reflectieverslag schrijven heeft in ieder geval altijd een vergelijkbare opbouw. 

Je begint met een inleiding waarin je de context van het verslag uitlegt. Beschrijf de aanleiding (waarom heb je het verslag geschreven), het onderwerp (waar gaat het over) en de opbouw (wat kan de lezer verwachten). 

Reflectieverslag: voorbeeld van leerdoelen

Hierna kom je tot de kern. Dit begint meestal met de leerdoelen die door je opleiding of door jouzelf zijn gesteld. Voorbeelden van leerdoelen in zo’n verslag zijn ‘aandacht van de leerlingen vasthouden’ of ‘omgaan met klachten van klanten’. 

Vervolgens ga je situaties beschrijven om te laten zien hoe je aan de leerdoelen hebt gewerkt. De situaties moeten betekenisvol voor jou zijn, bijvoorbeeld omdat je er een nieuw inzicht door hebt gekregen. Je gebruikt de situatiebeschrijvingen in je reflectieverslag als voorbeeld van jouw leerproces.

Het verslag maken op een gestructureerde manier

Het beschrijven kun je het beste op een gestructureerde manier doen, bijvoorbeeld met behulp van de STARR-methode. Vaak heb je niet aan een enkele situatie voldoende om iets zinvols over alle leerdoelen en competenties te zeggen. Kies in dat geval meerdere situaties die je een voor een beschrijft.

Je sluit de reflectie af met een conclusie in het verslag waarin je vertelt wat je hebt geleerd en wat je nieuwe leerdoel is. Je hoeft niet op specifieke momenten in te gaan, maar geeft een algemene reflectie op je ontwikkeling in de afgelopen tijd. Het kan helpen om reflectieverslag voorbeelden te bekijken zodat je weet hoe je conclusie eruit moet zien.

Zelfreflectie schrijven met behulp van feedback

Het woord zegt het al: zelfreflectie doe je zelf. Maar dat betekent niet dat je voor een reflectieverslag geen hulp mag vragen. Gebruik als basis je eigen ideeën en kijk dan of er nog iets ontbreekt. Je kunt vervolgens de personen met wie je hebt samengewerkt of andere betrokken mensen vragen om feedback. Dat helpt je om nog eens vanuit een ander perspectief naar de situatie te kijken.

Als je om feedback vraagt, is het belangrijk dat je dit op een effectieve manier doet. Heb je iemand uitgekozen die je verder kan helpen? Vertel deze persoon waarom je juist hem of haar om feedback vraagt. Daarna stel je open, maar concrete vragen die betrekking hebben op een specifieke situatie.

Duidelijke vragen stellen

Hoe duidelijker jouw vraag is, hoe nuttiger het antwoord zal zijn. Eventueel kun je nog een keer de situatie beschrijven. Vraag dan hoe de ander terugkijkt op jouw handelen en sta open voor het antwoord. En dan bedoelen we: voorkom dat je meteen reageert met ‘ja, maar’.

Dit is namelijk niet het moment om jouw handelen te verdedigen, maar juist om het perspectief van de ander te begrijpen. Vraag liever door of, als je denkt dat je genoeg weet, vat de feedback samen en vraag of je het standpunt van de ander goed hebt begrepen.

Omgaan met feedback

In plaats van jezelf te gaan verdedigen, kun je natuurlijk wel vertellen wat de feedback met je doet. Zeg bijvoorbeeld:

‘Ik begrijp uit je antwoord dat ik te laat ingreep toen de leerlingen ruzie kregen. Dat vind ik niet leuk om te horen, maar ik ben blij dat je dit aanspreekt want ik vind het nog lastig om het juiste moment hiervoor uit te kiezen.’

Als jij jezelf openstelt, is het voor de ander makkelijker om dat ook te doen en kun je uiteindelijk een veel betere zelfreflectie schrijven.

Tips om snel en effectief een reflectieverslag te schrijven

Je weet nu wat er in een reflectie verslag moet staan en hoe je dat kunt aanpakken. Ten slotte geven we je nog een aantal tips zodat je snel aan de slag kunt gaan:

• Maak eerst een goede structuur voordat je begint met schrijven: zet bijvoorbeeld alvast de tussenkopjes op papier en maak een lijstje van situaties die je wilt behandelen. Bekijk eventueel voorbeelden van een reflectieverslag zodat je weet hoe het resultaat eruit moet zien.

• Zet jezelf in het middelpunt. Als je een reflectie opschrijft, gaat het om wat jij geleerd hebt. Schrijf daarom in de ik-vorm en ga vooral na wat jij zelf deed, zei en voelde, en waarom dat zo was.

• Begin op tijd met reflecteren. Als je pas start vlak voor de deadline, is de kans groot dat je belangrijke details alweer bent vergeten. Maak daarom notities na situaties waarvan jij denkt dat je er iets van hebt geleerd, zodat je die kunt gebruiken als je daadwerkelijk je zelfreflectie gaat schrijven in een reflectieverslag.